Wraz z początkiem 2023 r. zaczęły obowiązywać znaczące zmiany w sposobie rozliczania umów zlecenia, które w dalszym ciągu – pomimo kolejnych zapowiedzi co do ich pełnego ozusowania – należą do bardzo popularnych umów cywilnoprawnych (zaliczanych do tzw. umów starannego działania).
Co ważne, w przypadku zleceniobiorców – z pewnymi wyjątkami wynikającymi z art. 1 i 8d ustawy z 10 października 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę – w 2023 r. obowiązuje minimalna stawka godzinowa wynosząca:
- od stycznia do czerwca – 22,80 zł oraz
- od lipca do grudnia 2023 r. – 23,50 zł (zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów z 13 września 2022 roku w sprawie wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę oraz wysokości minimalnej stawki godzinowej w 2023 r.).
Redakcja SerwisKadrowego.pl przygotowała specjalnie dla Was kilka użytecznych wzorów, do których linki zamieszczono na końcu artykułu.
Ogólna charakterystyka umowy zlecenia
- Jej stronami mogą być osoby fizyczne, osoby prawne oraz jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej.
- Jest regulowana przez Kodeks cywilny.
- Charakteryzuje się brakiem stosunku podporządkowania, co skutkuje brakiem lub nieznacznym stopniem zależności zleceniobiorcy od zleceniodawcy
- Może być odpłatna lub nieodpłatna.
- Można ją praktycznie wypowiedzieć w każdym momencie.
- Zleceniobiorca nie ma prawa do świadczeń gwarancyjnych takich jak np. wynagrodzenie za przestój czy wynagrodzenie za urlop wypoczynkowy.
- Może być wykonywane przez inne osoby wskazane przez zleceniobiorcę, o ile nie zabrania tego treść umowy.
- Zleceniobiorca powinien jedynie stosować się do wskazówek dającego zlecenie.
- Może zostać zawarta w dowolny sposób, w tym np. ustnie, a nawet w sposób dorozumiany.
- Zleceniobiorca nie zawsze podlega ubezpieczeniom społecznym.
- Zleceniodawca nie ma obowiązku prowadzenia dokumentacji pracowniczej, poza dokumentami zawierającymi dane o liczbie przepracowanych w danym miesiącu godzin oraz dokumentami wymaganymi do celów podatkowych i ubezpieczeniowych.
- Okresu pracy na podstawie umowy zlecenia z zasady nie wlicza się do stażu pracy, chyba że regulacje wewnątrzzakładowe stanowią inaczej.
- Roszczenia z niej wynikające są dochodzone przed sądem cywilnym.
Rozliczanie podatkowe umów zlecenia w 2023 r.
Podobnie jak w przypadku umów o pracę, największą zmianą przewidzianą od 2022 r. w zakresie rozliczania umów zlecenia jest likwidacja możliwości odliczania od zaliczki na podatek składki zdrowotnej.
Ponadto, od początku 2022 r. wprowadzono nowość, wskutek której w przypadku zleceniobiorców, płatnik na ich wniosek nie powinien pobierać zaliczek podatkowych (najpóźniej od miesiąca następującego po miesiącu, w którym otrzymał wspomniany wniosek).
Od 2023 r. prawo do złożenia omawianego wniosku przewidziano dla podatnika osiągającego przychody wymienione w art. 32-35 i art. 41 ust. 1 ustawy PIT, którego to podatnika roczne dochody podlegające opodatkowaniu na zasadach określonych w art. 27 ustawy PIT nie przekroczą w roku podatkowym kwoty 30.000 zł.
Z wyjaśnień Ministerstwa Finansów wynika, że:
- do limitu 30.000 zł powinny być wliczane zarówno dochody już osiągnięte w danym roku, jak i te dopiero spodziewane (czyli te, które będą uzyskane do końca roku);
- w rezultacie, podatnik (np. zleceniobiorca) powinien przewidzieć swoje roczne dochody i jeśli z szacunków wyjdzie, że będą one wyższe niż 30.000 zł, wówczas nie powinien wnioskować o niepobieranie zaliczek,
- w przypadku uzyskania przez podatnika dochodów przekraczających u tego płatnika w roku podatkowym kwotę 30.000 zł, płatnik oblicza zaliczki bez pomniejszania o kwotę zmniejszającą podatek,
- jeśli zleceniobiorca złoży wniosek w sprawie niepobierania zaliczek w trakcie roku, już po tym jak osiągnął przykładowo dochody opodatkowane w wysokości 20.000 zł, płatnik stosuje ten wniosek w stosunku do pozostałych 10.000 zł, a więc uwzględnia dochody uzyskane od początku roku, a nie wyłącznie dochody uzyskane od dnia złożenia wniosku przez podatnika.
W tym miejscu warto mieć na uwadze rozwiązanie przewidziane w art. 22 § 2 Ordynacji podatkowej. Przepis ten stanowi, że „organ podatkowy, na wniosek podatnika, może zwolnić płatnika z obowiązku pobrania podatku, jeżeli podatnik uprawdopodobni, że pobrany podatek byłby niewspółmiernie wysoki w stosunku do podatku należnego za rok podatkowy lub inny okres rozliczeniowy”.
Oświadczenia i wnioski „podatkowe” zleceniobiorcy
W aktualnym stanie prawnym, zleceniobiorcy mogą (w dowolnym momencie roku podatkowego) składać płatnikom oświadczenia i wnioski (na wzorze PIT-2 przygotowanym przez resort finansów lub w inny sposób przyjęty w danym podmiocie) dotyczące:
- kwoty zmniejszającej podatek,
- zwolnień podatkowych w ramach „zerowego PIT”,
- rezygnacji z tzw. ulgi dla młodych w wieku do 26 lat,
- rezygnacji z kosztów autorskich 50%,
- niepobierania zaliczek na podatek.
W przypadku korzystania z druku PIT-2 według wzoru „ministerialnego”, oświadczenia i wnioski odnoszące się do powyższych kwestii zleceniobiorca składa odpowiednio w części C, G, H, I oraz J.
|
Od 2023 r. (w ramach Polskiego Ładu 2.0) przewidziano umożliwienie stosowania kwoty zmniejszającej miesięczne zaliczki na podatek (1/12, 1/24, 1/36) wszystkim płatnikom, po tym, jak otrzymają oni w tej sprawie oświadczenie od podatnika. Dotyczy to więc także m.in. zleceniobiorców.
|
Pamiętać musimy, że w przypadku uzyskiwania w danym miesiącu przychodów od więcej niż jednego płatnika, podatnik może złożyć oświadczenie o stosowaniu pomniejszenia, jeżeli:
- łączna kwota pomniejszenia stosowana przez wszystkich płatników w tym miesiącu nie przekracza kwoty stanowiącej 1/12 kwoty zmniejszającej podatek oraz
- w roku podatkowym podatnik za pośrednictwem płatnika nie skorzystał w pełnej wysokości z pomniejszenia kwoty zmniejszającej podatek, w tym również gdy złożył wniosek o niepobieranie zaliczek w danym roku podatkowym.
Kontynuując wątek oświadczeń i wniosków „podatkowych” w przypadku zleceniobiorców, podkreślić należy, iż wygasają one po ustaniu stosunku prawnego łączącego podatnika z płatnikiem, co oznacza, że jeśli w momencie realizacji świadczenia nie istnieje „więź” pomiędzy wspomnianymi stronami, płatnik pomija oświadczenia i wnioski uprzednio złożone przez podatnika w odniesieniu do tych świadczeń, za wyjątkiem oświadczeń / wniosków w sprawie niestosowania ulgi dla młodych oraz niestosowania kosztów uzyskania przychodów pracowniczych, a także tych według normy 50%. Przy czym w tym miejscu wspomnieć trzeba o stanowisku resortu finansowego, w myśl którego, stosunek prawny zleceniobiorcy ze zleceniodawcą trwa do momentu, gdy przyjmujący zlecenie oraz dający zlecenie wykonają względem siebie zobowiązania wynikające z zawartej umowy zlecenia. A zatem przykładowo w sytuacji, gdy zgodnie z zawartą umową wynagrodzenie za pracę wykonaną w styczniu dokonywane jest w lutym, uznać należy że wypłata realizowana jest nadal w ramach trwającego stosunku prawnego.
Od 2023 r. obliczanie zaliczek podatkowych w przypadku umów zlecenia powinno przebiegać jak niżej:
| Krok 1. Odjęcie od podlegającego opodatkowaniu przychodu sfinansowanych przez zatrudnionego składek społecznych, których podstawą jest przychód opodatkowany. |
| Krok 2. Pomniejszenie przychodu o koszty uzyskania przychodów w wysokości 20% lub 50% uzyskanego przychodu (pomniejszonego o należne w danym miesiącu składki na ubezpieczenia społeczne finansowane z środków zleceniobiorcy, których podstawę wymiaru stanowi ten przychód). |
| Krok 3. Zaokrąglenie otrzymanej podstawy opodatkowania do pełnych złotych. |
| Krok 4. Pomnożenie zaokrąglonej podstawy przez odpowiednią stawkę procentową podatku wynoszącą 12% (lub 32% na wniosek zatrudnionego). |
| Krok 5. Odjęcie od otrzymanego iloczynu właściwej kwoty zmniejszającej miesięczne zaliczki PIT (pod warunkiem złożenia przez zatrudnionego oświadczenia o stosowanie w jego przypadku kwoty zmniejszającej) i zaokrąglenie uzyskanej różnicy do pełnych złotych. |
Składki ZUS od umów zlecenia w 2023 r.
W aktualnym stanie prawnym, umowy zlecenia podlegają co do zasady:
- obowiązkowemu ubezpieczeniu: zdrowotnemu, emerytalnemu, rentowemu oraz wypadkowemu (art. 6 ust. 1 pkt 4, art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych i art. 66 ust. 1 pkt 1 lit. e ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych);
- dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu, do którego zleceniobiorca może przystąpić tylko wtedy, gdy składki społeczne ze zlecenia są obligatoryjne.
Co istotne, umowy zlecenia zawarte z własnym pracodawcą lub wykonywane na rzecz własnego pracodawcy, pod względem składkowym powinny być rozliczane jak umowy o pracę.
Zleceniobiorca jest obejmowany obowiązkowymi ubezpieczaniami społecznymi w sytuacji, gdy z innych tytułów osiąga w danym miesiącu przychód (podlegający składkom emerytalnym i rentowym) w kwocie niższej niż minimalne wynagrodzenie za pracę. A zatem, obecnie wykonawca zlecenia realizujący jednocześnie dwie lub więcej umów zlecenie, podlega obligatoryjnym ubezpieczeniom społecznym z każdej z umów do czasu, aż łączna podstawa wymiaru składek osiągnie poziom płacy minimalnej.
Dopiero, gdy suma podstaw składek społecznych w miesiącu osiągnie ww. poziom, zleceniobiorca z kolejnych tytułów ubezpieczeniowych ma opłacaną obowiązkowo tylko składkę zdrowotną.
W 2023 r. zleceniobiorca nie podlega ubezpieczeniom społecznym z umowy zlecenia pod warunkiem, że z innych tytułów osiągnie w danym miesiącu podstawę składek na wspomniane ubezpieczenie w wysokości co najmniej 3.490 zł w okresie od stycznia do czerwca oraz 3.600 zł w miesiącach od lipca do grudnia.
Od dłuższego już czasu pojawiają się doniesienia o zamiarze pełnego oskładkowania umów cywilnoprawnych – umów zlecenia czy innych umów o podobnym charakterze.
Pomimo zapowiedzi, że zmiany w powyższym zakresie pojawią się w Polskim Ładzie lub z uwagi na konieczność spełnienia tzw. kamieni milowych Krajowego Planu Odbudowy, to póki co żadne konkretne nowelizacje przepisów w poruszonej kwestii nie są procedowane.
Wyłączenia z PIT i ZUS
Do zleceniobiorców ma zastosowanie szereg zwolnień podatkowo-składkowych wynikających z ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. Po więcej szczegółów odsyłamy do tekstu zatytułowanego: Wyłączenia z podatku i składek ZUS dotyczące zleceniobiorców.
Przykład – rozliczenie listy płac zleceniobiorcy
Porównanie rozliczenia listy płac według przepisów obowiązujących od 1 lipca 2022 r. i od 1 stycznia 2023 r. w przypadku 30-letniego zleceniobiorcy (niebędącego uczestnikiem PPK):
- dla którego wykonywana umowa zlecenia (zawarta na kilka miesięcy) jest jedynym źródłem utrzymania i jedynym tytułem do ubezpieczeń,
- który zawnioskował o przystąpienie do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego i złożył PIT-2, wskutek czego od stycznia 2023 r. jego zaliczkę PIT należy pomniejszać o 300 zł,
- któremu przysługują 20-procentowe koszty uzyskania przychodu oraz miesięczne wynagrodzenie w wysokości 3.000 zł brutto:
| Składniki | Działanie | Wyliczenia od 1 stycznia 2023 r. | Wyliczenia dla okresu od lipca do grudnia 2022 r. |
| Wynagrodzenie za pracę | 3.000,00 | 3.000,00 | |
| Podstawa wymiaru składek społecz. | 3000 zł | 3.000,00 | 3.000,00 |
| Składka na ub. emerytalne | 3000 zł × 9,76% | 292,80 | 292,80 |
| Składki na ub. rentowe | 3000 zł × 1,5% | 45,00 | 45,00 |
| Składka na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe | 3000 zł × 2,45% | 73,50 | 73,50 |
| Suma składek na ub. społeczne | 292,8 zł + 45 zł + 73,5 zł | 411,30 | 411,30 |
| Stawka procentowa podatku | 12% | 12% | |
| Kwota kosztów uzyskania przychodu | [3000 zł – 411,3 zł (skł. społeczne)] × 20% | 517,74 | 517,74 |
| Podstawa obliczenia zaliczki na podatek po zaokrągleniu do pełnych złotych | 3000 zł – 411,3 zł (skł. społeczne) – 517,74 zł (koszty uzyskania przychodu) | 2.071,00 | 2.071,00 |
| Kwota zmniejszająca miesięczne zaliczki podatkowe | 300,00 | 0,00 | |
| Zaliczka na podatek przed zaokrągleniem |
Zasady od stycznia 2023 r.: (2071 zł × 12%) – 300 zł Zasady od lipca do grudnia 2022 r.: (2071 zł × 12%) |
0,00 | 248,52 |
| Podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne | 3000 zł – 411,3 zł (suma składek społ. finans. przez zatrudnionego) | 2.588,70 | 2.588,70 |
| Składka na ub. zdrowotne (*skł. nie została obniżona do wyliczonego na liście płac podatku, gdyż od 2022 r. obniżenie stosuje się do kwoty zaliczki PIT obliczonej zgodnie z regułami z 31.12.2021 r.) | 2588,7 zł × 9% | 232,98 | 232,98 |
| Składka zdrowotna do odliczenia od podatku | 0,00 | 0,00 | |
| Zaliczka na podatek do przekazania na rachunek US | Zasady od lipca do grudnia 2022 r.: 248,52 zł po zaokrągleniu do pełnych zł | 0,00 | 249,00 |
| Kwota netto |
Zasady od stycznia 2023 r.: 3000 zł – 411,3 zł (skł. społ.) – 232,98 zł (skł. zdrow.) – 0 zł (zaliczka na podatek) Zasady od lipca do grudnia 2022 r.: 3000 zł – 411,3 zł (skł. społ.) – 232,98 zł (skł. zdrow.) – 249 zł (zaliczka na podatek) |
2.355,72 | 2.106,72 |
Przykład – rozliczenie listy płac zleceniobiorcy, który złożył wniosek o niepobieranie zaliczki na podatek
Poniżej rozliczenie listy płac według przepisów z 2023 r. w przypadku 30-letniego zleceniobiorcy (niebędącego uczestnikiem PPK):
- dla którego wykonywana umowa zlecenia (zawarta na kilka miesięcy) stanowi wyłącznie tytuł do ubezpieczenia zdrowotnego,
- który zawnioskował na piśmie o niepobieranie zaliczki na podatek na mocy art. 31c ustawy PIT,
- któremu przysługują 20-procentowe koszty uzyskania przychodu oraz miesięczne wynagrodzenie w wysokości 2.000 zł brutto:
| Składniki | Działanie | Kwoty w zł |
| Wynagrodzenie za pracę | 2 000,00 | |
| Podstawa wymiaru składek społ. | 0,00 | |
| Składka na ubezpieczenie emerytalne | 0,00 | |
| Składki na ubezpieczenia rentowe | 0,00 | |
| Składka na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe | 0,00 | |
| Suma składek na ubezpieczenie społeczne | 0 zł + 0 zł + 0 zł | 0,00 |
| Kwota kosztów uzyskania przychodu | [2000 zł – 0 zł (skł. społeczne finans. przez zatrudnionego)] × 20% | 400,00 |
| Podstawa obliczenia zaliczki na podatek po zaokrągleniu do pełnych złotych | 2000 zł – 0 zł (skł. społeczne finans. przez zatrudnionego) – 400 zł (koszty uzyskania przychodu) | 1 600,00 |
| Podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne | 2000 zł | 2 000,00 |
| Składka na ubezpieczenie zdrowotne | 2000 zł × 9% | 180,00 |
| Składka zdrowotna do odliczenia od podatku | 0,00 | |
| Zaliczka na podatek do przekazania na rachunek urzędu skarbowego po zaokrągleniu do pełnych złotych | 0,00 | |
| Kwota netto | 2000 zł – 0 zł (skł. społ.) – 180 zł (skł. zdrow.) – 0 zł (zaliczka na podatek) | 1 820,00 |
Aby nie popełnić błędów przy naliczaniu w przypadku umów zlecenia należności publiczno-prawnych w postaci składek ZUS i podatku dochodowego warto korzystać z naszych sprawdzonych kalkulatorów:
🧮 Kalkulator Wynagrodzeń 2023 Jak rozliczać listę płac zleceniobiorcy z uwzględnieniem zmian przewidzianych w 2023 r.
Jak rozliczać listę płac zleceniobiorcy z uwzględnieniem zmian przewidzianych w 2023 r.
➪ Kliknij i Sprawdź
🧮 Kalkulator Online 2023 Przeliczanie netto na brutto wynagrodzenia z umowy zlecenia i o dzieło w 2023 r.
Przeliczanie netto na brutto wynagrodzenia z umowy zlecenia i o dzieło w 2023 r.
➪ Kliknij i Sprawdź
🧮 Kalkulator Wynagrodzeń 2023 – Jak w 2023 r. rozliczać wynagrodzenie zleceniobiorcy w ujęciu rocznym (pobór podatku)
Jak od 2023 r. rozliczać wynagrodzenie zleceniobiorcy w ujęciu rocznym (pobór podatku)
➪ Kliknij i Sprawdź
🧮 Kalkulator Wynagrodzeń 2023 – Jak w 2023 r. rozliczać wynagrodzenie zleceniobiorcy w ujęciu rocznym (zerowy PIT)
Jak od 2023 r. rozliczać wynagrodzenie zleceniobiorcy w ujęciu rocznym (zerowy PIT)
➪ Kliknij i Sprawdź
Dokonywanie potrąceń z umów zlecenia w 2023 r.
W 2023 r. – podobnie jak w 2022 r. – przy potrąceniach z umów zlecenia należy stosować regułę, w myśl której jeśli wynagrodzenie za realizowanie zlecenia można zaliczyć do świadczeń powtarzających się (wypłacanych cyklicznie), których celem jest zapewnienie utrzymania (lub które stanowią jedyne źródło dochodu), wówczas potrącanie z niego określonych należności powinno następować według zasad wskazanych w przepisach Kodeksu pracy. Od 2019 r. obowiązują wszakże przepisy, które stanowią, że do wynagrodzeń zleceniobiorców-dłużników (spełniających ww. warunki) należy wprost stosować regulacje Kodeksu pracy o granicy potrącenia i kwocie wolnej od potrąceń.
Jeżeli wynagrodzenie zleceniobiorcy nie spełnia wskazanych wyżej przesłanek, wówczas zasadniczo może podlegać zajęciu w całości.
O zasadach dokonywania w 2023 r. potrąceń z należności zleceniobiorców piszemy szerzej w artykule: Potrącenia z umowy zlecenia w 2023 r. – jak dokonywać, kiedy stosować kwotę wolną od potrąceń.
Sprawdź praktyczny kalkulator potrąceń z umowy zlecenia (2023 r.):
🧮 Kalkulator Online – Potrącenia z umowy zlecenia w 2023 r.
Jak obliczyć kwotę potrącenia z umowy zlecenia?
➪ Kliknij i Sprawdź
Użyteczne wzory
Poniżej wzór oświadczenia zleceniobiorcy (z klauzulą RODO) określającego m.in. status zatrudnionej osoby, które da nam odpowiedź, jakie składki ZUS będą obligatoryjne w przypadku danej umowy:
